vasael.ir

به گزارش خبرنگار وسائل، نهاد عظيم مرجعيت كه با ابتكار حكيمانه نظام امامت شيعي، در عصر غیبت طراحي و خورده شد، تبلور تلاش راست قامتاني فرهيخته اي است كه با فرزانگي و كسب فضايل و پارسايي، در حد توان، مسئوليت خطير پاسداشت سازمان ديانت در عرصه هاي سياست، اقتصاد، حقوق و وظايف فردي، خانوادگي و اجتماعي را بر عهده گرفته، و در طول تاريخ، شجاعانه در خط مقدم جبهه در مقابل تهاجم هاي ويرانگر دين ستيزان قد برافراشته، و با ترك نفسانيت، خود را وقف توسعه شريعت كردند.

دشمنان نيز به خوبي دريافتند كه مبارزه با ديانت، اين مسدد غيرت و جوانمردي و مانع فزون خواهي سلطه گران فقط با در هم كوبيدن اين نهاد ميسر است؛ چنان كه پيشينيان نيز براي خنثي سازي آثار وحي به مهجوريت قرآن ناطق و اهل بيت (ع) عصمت همت گماشتند.

رهبران مذهبي در اوج خفقان و ترس در دوران سيطره شجره منحوسه بي اميه و بني عباس، با سلاح تقيه، تنور نهضت فكري شيعه را گرم نگه داشته، از حقانيت آرمان هاي شيعي دفاع كردند، و با تبيين مواضع حق و باطل، لبه شمشير اعتراض را ضد حكومت هاي جور، تيز و بران نگه داشته، و در فرصت هاي حساس، مواضع مناسب را اتخاذ كردند.

عالماني چون شيخ صدوق، شيخ مفيد، سيدمرتضي، خواجه نصيرالدين طوسي و علامه حلي در اعصار مياني با استفاده از فرصت هاي سياسي، آشكارا به معرفي مكتب جعفري پرداخته، و با نفوذ خود نزد اربابان سياست، گوشه هايي از احكام فقه اسلامي را اجرا كردند.

جانشينان امامان معصوم در اين روند رو به پيش، به تاسيس حوزه هاي علميه دست زده، در پرتو حركت هاي مستمر فرهنگي، كتاب هاي ارزشمند كلامي، تفسيري، فقهي، اخلاقي و تاريخي شيعه را نشر دادند و بدين گونه آوازه علمي شيعيان در ايران و عراق و شامات و هند و ساير نقاط گسترش يافت و رويكرد جامعه به سوي اين مذهب، روز به روز بيشتر شد.

پس از فراز و فرود در شكل گيري دولت صفوي، سرانجام با همكاري و جديت مردم و تلاش مجدانه عالمان شيعه در هدايت و تصحيح باورهاي صوفيانه صفويان، حركت شيعيان در روند تكاملي و با استفاده از امكانات دولتي، راه خود را گشود؛ البته تا ايجاد حكومت تمام عيار و آرماني شيعي فاصله بسياري داشت.

كج انديشي و سطحي نگري عده اي از مستشرقان در تجليل تاريخ تشيع، بعضي از محافل دانشگاهي را دچار شبهه كرد تا از همكاري رهبران شيعي، تفسير نادرستي ارائه كنند و عالمان برجسته عصر صفوي مثل محقق كركي، علامه مجلسي و شيخ بهايي را عالمان دربار لقب دهند و افكار نسل جوان جامعه علمي را درباره بزرگان اماميه مخدوش سازند. از آثار سوء اين برداشت، شكاف و جدايي روزافزون بين دو نسل انديشه ور حوزوي و دانشگاهي بود.

امام خميني (ره) ضمن محكوم كردن عياشي هاي صفويان، فعاليت هاي سياسي عالمان عصر صفوي را از اخلاص و رسالت تربيتي آنان دانست.

همچنان كه در تاريخ جديد و معاصر، عالمان راستيني چون آيات عظام ميرزاي قمي، فاضل نراقي، سيد مجاهد، ميرزاي شيرازي، آخوند خراساني، شيخ فضل الله نوري، ميرزاي ناييني، شهيد مدرس و سيد ابوالقاسم كاشاني بر اساس رسالت ديني، افزون بر تقويت قلمرو مرجعيت، براي استقلال و آزادي‌خواهي وارد سياست شدند و ضمن مبارزه با سلطه بيگانگان و ستم دستگاه قاجار، زمينه مشروطه خواهي و مقدمات سرنگوني رژيم پهلوي را براي مردم فراهم ساختند.

نسل انديشه در حوزه و دانشگاهي نياز دارد تا دور از هرگونه پيش‌داوري درباره كاركرد تاريخي مرجعيت در زندگي ديني و سياسي عالمان اماميه به تامل نشسته، و ضمن آشنايي كامل با فعاليت هاي ديني و سياسي آنان، از واقعيت ها دفاع كند.

پيش‌تر، تاريخ بر محور مردان حكومت و سياست تدوين مي شد و اطلاعات كمتري از اوضاع اجتماعي و طبقات گوناگون جامعه ارائه مي داد، از اين رو تاكنون حتي مراكز علمي نيز كمتر به تاريخ اماميه و زندگاني راهبران تشيع پرداخته اند.

در اين نوشتار كوشيده شده تا با استفاده از منابع اصيل، به تبيين اوضاع سياسي ـ اجتماعي عصر هر يک از فقيهان مشهور شيعه پرداخته، و خدمات علمي ـ معنوي و نقش سياسي آنان در تاريخ تشيع پژوهش شود.

كتاب «مرجعيت و سياست در عصر غيبت» را علي نقي ذبيح زاده نوشته و به خوبي عصر فقيهان مشهور شيعه و خدمات آنان را بررسي كرده است.

عناوین فصل هفتم: دین و سیاست در عصر صفویه / عصر شاه اسماعیل

در این فصل دین و سیاست در عصر صفویه، پیوند فکری شاه اسماعیل با نهضت شیعی سربدرای، روند شکل گیری حکومت شیعی شاه اسماعیل، محور اتحاد قزلباش، اصلاحات مذهبی شاه اسماعیل ( دعوی ماموریت تشکیل نظام شیعی، رسمیت تشیع در ایران، ابراز ارادت شاه اسماعیل به اهل بیت، شاه اسماعیل و فرمان اجرای فقه شیعه در ایران)، عصر شاه طهماسب، اقدامات مذهبی شاه طهماسب (مبارزه با فحشاء و منکرات، اعتراف شاه به ولایت مجتهدان، واگذاری اختیارات به محقق کرکی، بخشش مالیات های شیعیان)، عصر شاه عباس اول، اصلاحات دینی شاه عباس، از عناوین بحث شده در این فصل می باشد.

عناوین فصل هشتم: زمینه های روابط عالمان شیعه با صفویان

در این فصل زمینه های روابط عالمان شیعه با صفویان، امام خمینی (ره) و علل همکاری عالمان تشیع با صفویان، اختلاف دیرینه مذهبی بین عثمانی ها و صفویان، سلطان سلیم و فاجعه کشتار چهل هزار تن از شیعیان آناتولی، فتوای شیخ الاسلام عثمانی بر جواز قتل شیعیان در جنگ چالدران، نقش فضل الله روزبهان خنجی در کشتار شیعیان، عریضه سپاه عثمانی پس از چالدران در عدم مشروطیت حمله به ایران، خصومت مذهبی عثمانیان ضد شیعیان در عصر صفوی، و... از مباحثی که در این فصل بررسی شده است.

عناوین فصل نهم: مرجعیت شیعه در قرن دوازدهم قمری

در این فصل مرجعیت محمد باقر مجلسی (معرفی اجمالی، تالیفات او، فعالیت سیاسی علامه، مختصری از موقعیت علمی فاضل هندی شاگرد علامه مجلسی، تالیفات او، ملا اسماعیل خواجویی، اوضاع سیاسی ایران زمان عالم عارف ملا اسماعیل خواجویی، سیاست مذهبی نادرشاه، جانشینان نادر شاه، مقام علمی و جایگاه اجتماعی ملا اسماعیل خواجویی ) از عناوین بحث شده در این فصل می باشد.

عناوین فصل دهم: مرجعیت شیعه در قرن سیزدهم قمری

در این فصل مرجعیت وحید بهبهانی، اوضاع سیاسی و دینی عصر آقا وحید بهبهانی، مقام والای علم و پارسایی آقا وحید بهبهانی، تحصیلات، تالیفات وی، آقا وحید بهبهانی احیاگر فقه و اجتهاد و مبارزه او با اخباری گری، سیرت اعتدالی صاحب حدائق در مواجهه با آقا وحید بهبهانی، مناظرات آقا وحید بهبهانی با سایر علمای اخباری، مطرح شده است.

مبارزات آقا محمد علی از حاکمان قاجار در مبارزه با صوفی گری، ملا مهدی نراقی، فقر مادی و غنای روحی ملا مهدی نراقی در ایام طلبگی، تسلط وی بر زبان عبری جهت مبارزه با شبهات، ملامهدی نراقی در عتبات و بازگشت به کاشان، تالیفات وی، سید مهدی بحرالعلوم، تحصیلات و تالیفات وی، مدیریت، سلوک و آثار اجتماعی سید بحرالعلوم، کرامات و مقام های معنوی وی، مناظرات علامه بحرالعلوم با قوم یهود، از دیگر مسائل مطرح شده در این فصل است.

میرزای قمی، دوران تحصیلات، مرجعیت دینی و علمی وی، جنگ های ایران و روسیه و مواضع سیاسی میرزای قمی در حتمیت، ولایت فقیه و عدم مشروعیت حکومت سلاطین، شیخ جعفر کاشف الغطاء، تحصیلات و تالیفات و شاگردان وی، حمله وحشیانه وهابی ها به عتبات عراق و اقدام های کاشف الغطاء، آقا سید علی صاحب ریاض، فضائل علمی و اخلاقی وی، تالیفات وی، نیز از جمله موضوعاتی است که در این فصل گنجاده شده است.

سید محمد مجاهد، جهاد و مبارزه وی، و ملا احمد نراقی و تالیفات وی، اندیشه و فعالیت های سیاسی، ملا احمد نراقی و اندیشه ولایت فقیه، صاحب جواهر، اوضاع سیاسی عراق در عصر ایشان، شاگردان وی، صاحب جواهر و مساله ولایت فقیه، شیخ انصاری، تالیفات، شاگردان، و لایت فقیه از دیدگاه شیخ انصاری، شیخ انصاری و پاسداری از حرمت عالمان سیاستمدار، در این فصل مورد بررسی قرار گرفته است./602/422/ح

تهیه و تنظیم : محرم آتش افروز